Rejs między dwoma miastami hanzeatyckimi. Elbląg niegdyś był portem większym od Gdańska, dziś czeka na swoją szansę po zbudowaniu kanału przez Mierzeję. Gdańsk forsuje się na największy port południowego Bałtyku. Jednym z warunków na spełnienie się tych planów jest zbudowanie sieci dróg śródlądowych, którymi potoki towarów wpływających do Gdańska rozesłane zostaną po Polsce oraz południowej i środkowej Europie.
W Elblągu rzeka Elbląg stanowi morskie wody wewnętrzne i tor wodny elbląskiego portu. W mieście jest kilka przystani wodnych, a w centrum odnowione nabrzeże przy Bulwarze Zygmunta Augusta. W 2021 roku otwarto nową przystań Grupy Wodnej wraz z otwartą w sezonie letnim wypożyczalną sprzętu wodnego (kajaki, motorówki, żaglówki, rowery wodne). Warto zatrzymać się, by zwiedzić starówkę odnowioną metodą retrowersji, który to styl został zastosowany w wielu miastach świata, choć nadal budzi kontrowersje. Przy okazji odbudowy Starówki dokonano gruntowne badania archeologiczne, w efekcie których elbląskie muzeum posiada jedna z najbogatszych miejskich zabytków archeologicznych na świecie. Muzeum znajduje się przy samej rzece – warto odwiedzić.
Rzeka Elbląg wypływa z Jeziora Druzno i kończy swój 20. kilometrowy bieg w Zalewie Wiślanym. Rzeka nie nastręcza trudności wodniakom. Ostatnia przeszkoda – most pontonowy w Nowakowie – w 2023 roku zostanie zastąpiony mostem obrotowym, sama rzeka zaś będzie pogłębiona do 5 metrów – wszystko w ramach inwestycji budowy kanału przez Mierzeję. Rzeką Elbląg dopłyniemy do ostoi ptactwa, czyli Jeziora Druzno, dalej do Kanału Elbląskiego oraz takich wodniackich miast, jak Ostróda czy Iława.
Zalew Wiślany to duży akwen o powierzchni 838 km2, z czego 328 km2 (40%) leży po stronie polskiej, a pozostała część – zwana Zalew Kaliningradzki – po stronie rosyjskiej. Jest to drugi największy zbiornik wodny na południowym brzegu Bałtyku. Większy od niego jest tylko Zalew Kuroński położony w zachodniej części Litwy, połączony z Zalewem Wiślanym rzekami Pregoła i Dejma. Długość Zalewu Wiślanego wynosi 90,7 km (część polska: 35,1 km), a szerokość od 6,8 km do 13 km. Zalew Jest akwenem płytkim – średnia głębokość wynosi 2,7 m. Polskie wody Zalewu mają powierzchnię prawie trzykrotnie większą od największego w kraju jeziora Śniardwy.
Zalew Wiślany jest akwenem stawiającym dużo większe wymagania niż rzeki śródlądowe. Dlatego na wody Zalewu powinniśmy wybierać się jachtami balastowo-mieczowymi. Niestety akwen jest płytki, w niektórych miejscach głębokość spada poniżej 1 metra. Należy zwracać na to uwagę oraz na sieci, które powinny być oznakowane, ale nie wszyscy z tego obowiązku się wywiązują. Większość miejsc postojowych proponowanych w rejsie to nowe przystanie zbudowane w drugiej dekadzie XXI wieku, głównie w ramach „Pętli Żuławskiej”.
Polska cześć Zalewu Wiślanego posiada jedynie pośrednie połączenie z wodami Bałtyku, poprzez Szkarpawę i Wisłę. Po stronie rosyjskiej Zalew Kaliningradzki łączy się z Morzem Bałtyckim poprzez Cieśninę Piławską, zwaną również Cieśniną Bałtyjską. Dalej w stronę Kaliningradu wiedzie tor wodny: Kanał Kaliningradzki, w którym utrzymywana jest głębokość na poziomie 10-11 metrów (ze względów handlowych i militarnych). Zalew Wiślany łączy sieci polskich i zachodnioeuropejskich śródlądowych dróg wodnych z wodami rosyjskimi i litewskimi.
Południowa część Zalewu Wiślanego nosi nazwę Zatoki Elbląskiej. To bardzo płytka część Zalewu (1-1,5 m), na której skraju utrzymywany jest tor wodny o głębokości min. 2,2 m. Nad Zatoką Elbląską znajdują się niewielkie przystanie dostępne dla jachtów o zanurzeniu do 1,5 m: Suchacz, Kamienica Elbląska, Jagodna. W1991 roku utworzono tu Rezerwat Przyrody Zatoka Elbląska.
Po stronie warmińsko-mazurskiej znajdują się przystanie: Kamienica Elbląska, Nabrzeże, Suchacz, Kadyny, Tolkmicko, Frombork, Nowa Pasłęka. Po stronie północnej Zalewu, administrowanej przez woj. pomorskie leżą kolejno: Kąty Rybackie, Krynica Morska, Piaski.
Wisła Królewiecka to 11,5 km uroczej rzeczki, z której roztaczają się piękne widoki na Żuławy. Dopływając do Sztutowa płyniemy pod zwodzonym mostem, na którym nagrywano jedną ze scen serialu „Czterej pancerni i pies”. W Sztutowie warto się zatrzymać, by wsiąść do klimatycznej, wąskotorowej kolejki żuławskiej lub by zwiedzić Obóz Koncentracyjny Stutthof.
Szkarpawa to liczące 25,4 km ramię Wisły, łączące ją z Zalewem Wiślanym. Odgrodzone od Wisły śluzą Gdańska Głowa. Nad Szkarpawą znajdują się trzy mosty, dwa zwodzone, jeden obrotowy. W kilku miejscach znajdują się pomosty cumownicze. Jest to też szlak transportowy, między portami w Gdańsku i w Elblągu, można więc spotkać się tu z barkami. Z rzeki widać żuławskie zabudowania, w tym charakterystyczne doimy podcieniowe. W Chłodniewie (Rybina) i w Osłonce znajdują się duże przepompownie wody. Stacja pomp w Chłodniewie jest największą w Polsce – obsługuje 22 tys. ha pól i w ciągu sekundy jest w stanie przepompować 14 tys. litrów wody.
Wisła jest drogą wodną stanowiącą część MDW E70 i Pętli Żuławskiej. Dla żeglugi po Pętli Żuławskiej problemem mogą być wysokie stany wody, gdyż wówczas ze względów przeciwpowodziowych śluzy w Białej Górze, Gdańskiej Głowie i Przegalinie są zamykane. Należy też unikać pływania blisko brzegu, by nie narazić się na uderzenie np. w ukryte pod wodą ostrogi.
Na 887 km znajduje się śluza wodna Biała Góra i wejście na Nogat. Dwa kilometry dalej znajduje się wieś Piekło, która stała się symbolem walki o polską szkołę w czasach faszystowskiej germanizacji. Na 902 km jest wieś Gorzędziej, w której – według legendy – modlił się w 997 roku św. Wojciech. Na 903 km mijam Most Knyblewski zbudowany przez Niemców na początku wojny (połączył Berlin z Królewcem (Kaliningradem), a na końcu zburzony. Polacy odbudowali most w 1950 roku.
Na 908 km docieramy do pomostów cumowniczych, z których możemy wybrać się do Tczewa, miasta z wartym zwiedzenia Muzeum Wisły.
W Palczewie (918 km) jest jeden z ostatnich i chyba najokazalszy wiatrak typu „holender” z obracaną kopułą, która pozwalała ustawić skrzydła we właściwym kierunku do wiatru oraz drewniany kościół zbudowany z XVII wieku. Niedaleko, bo w Steblewie i Nowej Cerkwi (918-921) znajdują się zabytkowe domy podcieniowe. Na 939 km w Kiezmarku, Wisła krzyżuje się z mostem w ciągu S7, trasy łączącej Gdańsk i Warszawą.
Na 931 km do pływamy do śluzy Gdańska Głowa prowadzącej do Szkarpawy, którą możemy dopłynąć na Zalew Wiślany. Dwa kilometry dalej zaczyna się Przekop Wisły, sztuczny 7. kilometrowy odcinek, zrealizowany w latach 1890-1895 w celach przeciwpowodziowych. Na 936 km jest wejście do śluzy Przegalina oraz na Martwą Wisłę prowadzącą do Gdańska. Kilometr dalej między Świbnem i Mikoszewem kursuje prom, który pokonuje Wisłę w ciągu 5 minut. U ujścia Wisły (941 km) znajduje się Rezerwat „Mewia Łacha”.
Pływanie po Gdańsku. Do Gdańska wpływamy przez śluzę w Przegalinie Martwą Wisłą. Przymiotnik „Martwa” ta odnoga otrzymała po 1985 roku, czyli po wybudowaniu Przekopu. Wcześniej – bo w 1840 roku – powstał odcinek ujściowy nazwany przez Wincentego Pola Wisłą Śmiałą. Ów przełom nastąpił po przerwaniu pasa wydm przez spiętrzoną lodem rzekę. Jest jeszcze Motława, której ostatni ujściowy fragment kończy się w centrum Gdańska, przy Polskim Haku.
Wybierając się do Gdańska należy wziąć pod uwagę, że na rzekach spotkamy się z dużym ruchem statków, w tym także morskich. Podobnie, jak w Bydgoszczy tu także kursuje tramwaj wodny.
Po przepłynięciu śluzy w Przegalinie możemy zatrzymać się na przystani w Błotniku (0,7 km Martwej Wisły). W Gdańsku znajduje się dużo przystani i miejsc do cumowania.
Na 23,6 km Martwej Wisły płyniemy – uwaga! – nad tunelem drogowym pod dnem rzeki, na 25,5 mijamy Twierdzę Wisłoujście. Fortyfikacja zbudowana w 1758 roku jako latarnia morska, później była więzieniem, klubem żeglarskim a obecnie jest oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, a na 27 km pomnik Westerplatte. Kilometr dalej wychodzimy na morze.
Motława w Gdańsku płynie przez centrum Starego Miasta. Nad Motławą znajduje si·ę Filharmonia Bałtycka, Muzeum Morskie (Wyspa Ołowianka) i muzealny statek Sołdek, odrestaurowana Wyspa Spichrzów czy słynny Żuraw Gdański.
Będąc w Gdańsku nie sposób, nie zatrzymać się i nie odwiedzić zabytków, choćby tylko tych na Starym Mieście i w najbliższej odległości. Bazylika Mariacka, największy ceglany kościół na świecie, zwana czasami „Koroną Gdańska”. Wielka Zbrojownia to z kolei najokazalszy świecki budynek manierystycznej zabudowy Gdańska, wzniesiony na początku XVII wieku. Muzeum II Wojny Światowej w niecodziennej budowli z jedną z największych wystaw prezentowanych przez muzea historyczne na świecie, powinna być obowiązkowym punktem dla turystów. Podobnie, jak i Europejskie Centrum Solidarności, którego celem jest upowszechnienie dziedzictwa „Solidarności” w Polsce i innych krajach oraz czynne uczestnictwo w budowie tożsamości europejskiej. Siedziba Centrum znajduje się w pobliżu Bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej oraz Pomnika Poległych Stoczniowców. Warto też wybrać się do Muzeum Bursztynu, dokumentujące historię bursztynu i dzieje bursztyniarstwa w Polsce. Zwiedzając ekspozycję muzeum można poznać historię bursztynu, historię rzemiosła bursztynowego i bursztynowych szlaków handlowych, tradycje bursztynu w lecznictwie, użycie go jako kamienia magicznego, materiału badawczego i tworzywa artystycznego. Wśród eksponatów muzeum znajduje się m. in. bursztynowa waza Stalina, bursztynowe szachy z okolic roku 1700, największa bryła bursztynu o wadze 68 kg oraz unikatowa inkluzja zwierzęca „Jaszczurka Gierłowskiej” – bursztynowa bryłka z zatopioną w niej zmumifikowaną jaszczurką.
