Kanał Bydgoski to najstarszy w Polsce działający kanał żeglowny, wpisany do rejestru zabytków w 2005 r. Obszar, przez który przebiega, już w XV w. służył jako połączenie handlowe z zachodem Europy. W przeszłości, płynące Notecią i Brdą galary, szkuty i dubasy wciągano na koła i przetaczano z jednej rzeki do drugiej.
Kanał powstał w latach 1772-1774. Jego budowa trwała zaledwie 18 miesięcy. Początkowo mierzył 26,6 km długości oraz składał się z 9 śluz o konstrukcji drewniano-gliniastej. Ten rodzaj budulca nie zdał jednak egzaminu i szybko, bo już na początku XIX w., rozpoczęto przekształcanie śluz na kamienno-ceglane, które zachowały się do dziś. Przebudowa Kanału Bydgoskiego prowadzona w latach 1908-1915, wytyczyła jego ostateczny przebieg – oddano do użytku krótszą odnogę łączącą go z Brdą, a liczba śluz uległa zmniejszeniu do sześciu. Najstarszy, wyłączony z użytku odcinek kanału, nosi przydomek „Stary” i otoczony przez rozległe planty, obecnie stanowi atrakcję turystyczną Bydgoszczy.
Aktualnie Kanał Bydgoski liczy 24,5 km i jest jedyną sztuczną arterią łączącą dwie największe polskie rzeki – Wisłę i Odrę. Zaliczany do żeglownych dróg wodnych II klasy, dzieli się na 6 odcinków rozgraniczonych 6 śluzami. Rozpoczyna się w Bydgoszczy na 14,4 km drogi wodnej Warta-Odra, a kończy na km 38,9 w Nakle. Od strony zachodniej jest prawym dopływem Noteci, a od wschodniej prawym dopływem Brdy. Zasilany jest wodami Noteci, pobieranymi przez połączony z nim na odcinku szczytowym Kanał Górnonotecki.
Kierunek płynięcia od Bydgoszczy do Nakła traktowany jest z góry w dół. Prąd jest ledwo wyczuwalny, chociaż spadki na śluzach są stosunkowo duże: od 1,9 m do ponad 7,5 m. Co kilka kilometrów na prawym brzegu (PB) widoczne są słupy z kilometrażem Drogi Wodnej Wisła-Odra.
Profesjonalną obsługę zapewnia na Kanale Bydgoskim jedyna przystań – „Gwiazda”, zlokalizowana w miejscu połączenia Starego Kanału Bydgoskiego z jego obecnym odcinkiem. Znajduje się na jego prawym brzegu, przy obiektach Klubu Sportowego „Gwiazda”. Obiekt sąsiaduje z trzema zabytkowymi śluzami: Okole, Czyżkówko oraz Bronikowskiego na Starym Kanale Bydgoskim.
Infrastrukturę przystani stanowi ok. 15 stanowisk postojowych dla jednostek pływających wraz z niezbędną infrastrukturą.
Głębokość i szerokość. Szlak żeglowny na Kanale Bydgoskim (KB) ma 28-30 m szerokości i 1,6-2 m głębokości.
Linie wysokiego napięcia, mosty i promy. Linie wysokiego napięcia zawieszone są w odległości przynajmniej 8 m od lustra wody. Najniższy most na kanale znajduje się przy Śluzie nr 6 Osowa Góra i przy WWŻ ma ok. 3,7 m prześwitu, a jego szerokość jest równa szerokości śluzy.
Śluzy. Na Kanale Bydgoskim działa 6 śluz, na: 14,8 km – Okole, 15,97 km – Czyżkówko, 20,0 km – Prądy, 20,97 km – Osowa Góra, 37,2 km – Józefinki, 38,9 km – Nakło Wschód. Wszystkie śluzy mają takie same wymiary: 57,4 m długości i 9,6 m szerokości.
Oprócz dwóch śluz – Okole i Czyżkówko – napędzanych elektrycznie, wszystkie pozostałe wymagają pracy ludzkich mięśni. Przy małych jednostkach pływających obsługa zwykle otwiera tylko jedne z podwójnych wrót. Realna szerokość na wejściu i wyjściu to 4,7 m. Przy przechodzeniu przez śluzę można poprosić obsługę o wykonanie telefonu powiadamiającego następnego śluzowego, z prośbą o otwarcie następnej śluzy, co wydatnie skróci czas śluzowania. Opłatę, jak wszędzie, uiszczamy w komorze śluzy przy górnym poziomie wody.
Roślinność. Jak na całej drodze wodnej Warta-Odra, tak i na Kanale Bydgoskim, występuje roślinność wodna niezbyt często koszona. Największym utrudnieniem dla żeglugi w tym rejonie jest lemna minor, popularnie zwana rzęsą wodną. W okresie od połowy lipca do końca października tworzy całe zielone dywany i potrafi zakryć w 100% szerokość toru wodnego, na grubość ponad 5 cm.
Cumowanie. Brzegi Kanału nie są przystosowane do cumowania, jednakże można w wyjątkowych przypadkach „wbić się” delikatnie w roślinność nabrzeżną. Można również, po uzyskaniu zgody obsługi śluzy, przycumować w dolnym lub górnym awanporcie każdej z nich.
