DZIAŁANIA I WYZWANIA MDW E70

Najważniejsze zrealizowane zadania i kluczowe wyzwania dot. współpracy międzyregionalnej na rzecz rewitalizacji i promocji śródlądowej drogi wodnej relacji zachód-wschód obejmującej drogi wodne: Odra, Warta, Noteć, Kanał Bydgoski, Brda, Wisła, Nogat, Szkarpawa oraz Zalew Wiślany (planowana droga wodna E70 na terenie Polski).

Samorządy województw: lubuskiego, kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego, podpisały w 2006 roku Deklarację w zakresie aktywizacji planowanej na terenie Polski MDW E70, uszczegóławiając zakres współpracy w kolejnych latach. Zakres współpracy dotyczy m.in.:

1. Organizowania form ściślejszej współpracy środowisk zainteresowanych rozwojem MDW E70.
2. Współdziałania z regionami spoza granic Polski leżącymi wzdłuż MDW E70.
3. Współtworzenia międzyregionalnej polityki skoordynowanego wykorzystania potencjału MDW E70 dla rozwoju gospodarczego województw sygnatariuszy Deklaracji Współpracy.
4. Usuwania barier nawigacyjnych (technicznych) powodujących zaniżenie klasy drogi wodnej (mosty, przeszkody wodne, itp.).
5. Wspierania inicjatyw rozwoju infrastruktury węzłów wodnych stanowiących elementy wspólnej polityki rozwoju MDW E70.
6. Wspólnego wnioskowania do władz centralnych na rzecz rozwoju MDW E70.
7. Wspierania inicjatyw zmierzających do aktywizacji turystyki wodnej na MDW E70 przy wykorzystaniu walorów kulturowo-przyrodniczo-krajobrazowych województw sygnatariuszy Deklaracji Współpracy.
8. Zabezpieczenia przeciwpowodziowego terenów wzdłuż MDW E70.

 

Projekt rewitalizacji polskiego odcinka MDW E70 ma zatem na celu przywrócić należną jej gospodarczą, w tym turystyczną rangę. Samorządy zainteresowanych województw uczestniczące w tym przedsięwzięciu, podpisując w 2006 roku ww. deklarację zainaugurowały szereg działań służących aktywizacji gospodarczej tego obszaru Polski. Poniżej przedstawiono najważniejsze działania prowadzone w ostatnich 12 latach przez sygnatariuszy porozumień na rzecz rewitalizacji polskiego odcinka MDW E70:

1. Kompleksowa rewitalizacja dotycząca użeglownienia polskiego odcinka Międzynarodowej Drogi Wodnej E70, a tym samym jej rozwój jest zadaniem niezwykle złożonym i kosztownym. Działania podjęte w latach 2010-2018 doprowadziły do powstania: Strategii programowej, Koncepcji programowo-przestrzennej przedsięwzięcia, Analizy środowiskowej (prognoza oddziaływania na środowisko) projektu programu określonego w koncepcji programowo-przestrzennej, strony internetowej projektu, Analizy popytu, Analizy społeczno-ekonomicznej, Strategii promocji, a także materiałów promocyjnych (wydawnictwa, wystawa parlamentarna i regionalna, katalogi parlamentarne, stoisko promocyjne, publikacje).
2. Warto zaznaczyć, że Koncepcja programowo-przestrzenna ww. przedsięwzięcia jest jednym z podstawowych dokumentów dotyczących funkcjonowania dróg wodnych oraz potencjału gospodarczego regionów wzdłuż MDW E70. Koncepcja jest wieloaspektowym spojrzeniem na rewitalizację dróg wodnych. Określony w strategii i koncepcji zakres działań inwestycyjnych stanowi jasno sformowaną wizję, czym mają być w przyszłości drogi wodne Odry, Warty, Noteci, Kanału Bydgoskiego, Brdy, Wisły, Nogatu, Szkarpawy i Zalewu Wiślanego. Z kolei Strategia programowa MDW E70 wskazuje, iż celem programu rewitalizacji jest dążenie do zrównoważonego rozwoju drogi wodnej MDW E70 na odcinku polskim, zarówno w aspekcie transportowym, jak i turystycznym. Pokazuje perspektywy rozwoju w aspekcie uwarunkowań: ekofizjograficznych, kulturowych, przyrodniczych, demograficznych i gospodarczych i określa ich priorytety. Natomiast Analiza środowiskowa MDW E70 przedstawia oddziaływanie planowanych zamierzeń inwestycyjnych zawartych w Koncepcji programowo-przestrzennej MDW E70 na środowisko. W ramach Analizy zbadano uwarunkowania środowiskowe poszczególnych zadań, wynikające z porozumień, konwencji, dyrektyw UE i innych dokumentów międzynarodowych oraz krajowych, z wyróżnieniem obszarów objętych Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000 lub objętych innymi formami ochrony. Wskazano możliwości realizacji Koncepcji w zgodzie z poszczególnymi elementami środowiska.
3. Kluczowymi dokumentami są również analizy ekonomiczne odnoszące się do korzyści i kosztów realizacji Koncepcji programowo-przestrzennej MDW E70. I tak Analiza popytu na przewozy ładunków i pasażerów drogą wodną E70 wskazuje na czynniki wpływające na popyt na przewozy ładunków i pasażerów, które wyznaczają m.in. tendencje zmian w zakresie popytu na przewozy, zmian struktury gałęziowej przewozów i rolę transportu wodnego śródlądowego w obsłudze potrzeb przewozowych. Zespół ekspercki – przy wyborze metodologii badań – zdecydował się na metodę mieszaną szacowania popytu, obejmującą: analizę tendencji europejskich, szacunki ekspertów związanych z branżą żeglugi śródlądowej oraz szacunki na podstawie informacji uzyskanych z wybranych, wiodących podmiotów gospodarczych zlokalizowanych w rejonie MDW E70. Z kolei Analiza społeczno-ekonomiczna dla przedsięwzięcia rewitalizacji polskiego odcinka MDW E70 stanowi podstawę dla oceny zasadności ekonomicznej realizacji przedsięwzięcia użeglowienia MDW E70. Jego przedmiotem jest identyfikacja, oszacowanie oraz analiza potencjalnych korzyści i kosztów społeczno-ekonomicznych, wynikających z rewitalizacji drogi wodnej, a związanych z rozwojem ruchu towarowego i pasażerskiego – w szczególności turystycznego.
4. Zawiązano stałą współpracę międzywojewódzką na rzecz rewitalizacji i zrównoważonego rozwoju polskiego odcinka MDW E70 (lubuskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie) i E40 (lubelskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie). Koordynacja prac Zespołu MDW E70 prowadzona jest przez woj. pomorskie, a MDW E40 przez woj. kujawsko-pomorskie.
5. Zorganizowano lub współuczestniczono w organizacji ponadregionalnych konferencji i paneli: „Śródlądowe drogi wodne w zrównoważonym rozwoju regionu północnego Polski” (2010), „Śródlądowe drogi wodne – wszystkie ręce na pokład! Jak poprawić łączność w Europie?– Parlament Europejski w Brukseli (2012) „Po drugie: Autostrada wodna na Wiśle” (2013), „MDW E70 teraźniejszość i przyszłość” Targi WaterWays (2014), Debata Dolna Wisła – Wspólna Sprawa (2014), coroczne panele poświęcone gospodarce wodnej podczas WELCONOMY – Forum Gospodarcze w Toruniu (2010-2015) oraz Kongresu Bezpieczeństwa w Toruniu (2016-2018), Sejmiki Żeglugi Śródlądowej (2013-2014), Warsztaty terenowe – samorządowo-naukowe konferencje poświęcone rewitalizacji dróg wodnych (2012-2018), a także uroczystości i wydarzenia związane z obchodami Roku Rzeki Wisły (2017).
6. Opracowano i wystosowano do Rządu RP wspólne stanowiska w sprawie rewitalizacji dróg wodnych, tj.:

• Memoriał do rządu RP w sprawie ratyfikacji przez Polskę konwencji AGN (2006);
• Memorandum do rządu w sprawie kontynuacji rewitalizacji Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 i przyjęcia „Koncepcji rewitalizacji polskiego odcinka MDW E70” (2010);
• Stanowisko Konwentu Marszałków w sprawie podjęcia działań na rzecz udziału Polski w Europejskiej Polityce Transportowej w zakresie żeglugi śródlądowej (2012);
• Stanowisko Zespołów Roboczych ds. Międzynarodowych Dróg Wodnych E40 i E70 w sprawie wniosków z kontroli funkcjonowania żeglugi śródlądowej przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli oraz proponowanej zmiany w zakresie transportu wodnego śródlądowego i bezpieczeństwa żeglugi śródlądowej (2014).

7. Przeprowadzono badania nawigacyjno-żeglugowe na polskim odcinku MDW E70 (2014-2015). Prace badawcze dotyczące warunków nawigacyjno-żeglugowych na połączeniu Odra – Kanał Hawela – ujście Brdy wskazały miejsca głównych utrudnień w prowadzeniu bezpiecznej żeglugi i dokonały oceny hydroekomorfologicznej drogi wodnej E70 jako jednego z podstawowych elementów oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych, umożliwiającej kwantyfikację stopnia przekształceń środowiska wodnego. Przeprowadzono również inwentaryzację zagospodarowania przestrzennego, ze szczególnym uwzględnieniem zagospodarowania turystycznego drogi wodnej, pod kątem dostępności infrastruktury niezbędnej do turystyki wodnej na szlaku wodnym (m.in. baza noclegowa, gastronomiczna, przystanie żeglarskie, porty śródlądowe, pomosty cumownicze, walory przyrodnicze, kulturowe, itp.) oraz inwentaryzację oznakowania żeglugowego na szlaku wodnym, identyfikację przeszkód nawigacyjnych, tj. linie energetyczne, ciepłownicze, telefoniczne, mosty, śluzy, jazy, promy i niebezpieczne miejsca i inne przeszkody istotne dla żeglugi śródlądowej i obiektów infrastruktury żeglarskiej (porty, przystanie, pomosty).
8. W ramach projektu EMMA tj. „Zwiększenie mobilności towarów i logistyki w Regionie Morza Bałtyckiego poprzez wzmocnienie transportu śródlądowego i morskiego oraz promocję nowych międzynarodowych usług żeglugowych”, realizowanego przez Województwo Kujawsko-Pomorskie, odbył się pierwszy promocyjno-badawczy rejs kontenerowy rzeką Wisłą na terasie Gdańsk-Warszawa. Celem rejsu było pokazanie, że nawet przy niekorzystnych warunkach nawigacyjnych możliwy jest ograniczony transport kontenerów w górę rzeki do centrum kraju. Ponadto podczas wyprawy przeprowadzono szeroką akcję informacyjną związaną z upowszechnianiem wiedzy wśród społeczeństwa na temat gospodarczego wykorzystania rzek i śródlądowych portów. Podczas rejsu prowadzono również badania hydrologiczno-żeglugowe dot. występowania przeszkód utrudniających żeglugę na Wiśle (2017).
9. Prowadzono stałą współpracę samorządowo-rządową i naukową dot. aktywizacji wodnego transportu śródlądowego.
10. Przystąpiono do prac związanych z opracowaniem Studium przebiegu Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 Na Odcinku Odra-Wisła. W ramach I etapu prac wykonano Analizę uwarunkowań funkcjonowania drogi wodnej na odcinku Odra-Wisła i dostosowania jej do wymogów Konwencji AGN (2018), która zawiera m.in.: analizę otoczenia, analizę zasadności i możliwości dostosowania drogi wodnej do wymogów dróg o znaczeniu międzynarodowym, rys historyczny budowy istniejącej drogi wodnej, analizę koncepcji i opracowań budowy oraz przebudowy istniejącego przebiegu, przebiegów alternatywnych drogi wodnej Odra-Wisła oraz analizę studiów przypadków krajowych i zagranicznych dotyczących budowy i modernizacji śródlądowych dróg wodnych do wymogów Konwencji AGN.
11. Prowadzono działania związane z rozwojem turystyki wodnej, w tym budowy sieciowego produktu turystycznego poprzez powstanie nowych portów i przystani żeglarskich wzdłuż Warty, Noteci, Kanału Bydgoskiego, Brdy, Wisły, Nogatu, Szkarpawy, Elbląga i Zalewu Wiślanego, zrealizowanych przez samorządy lokalne i wojewódzkie na przestrzeni ostatnich lat (bulwar wschodni i marina w Gorzowie Wielkopolskim), przystanie żeglarskie na Noteci w Czarnkowie, Drawsku, Ujściu i Nakle nad Notecią, 2 nowe mariny w Bydgoszczy, przystanie żeglarskie na Wiśle we Włocławku, AZS w Toruniu, Grudziądzu i Tczewie, sieć portów i przystani w ramach projektu Pętli Żuławskiej, Bulwar Zygmunta Augusta i mosty zwodzone w Elblągu.
12. W latach 2007 – 2018 na rozwój infrastruktury dla potrzeb żeglugi turystycznej polskiego odcinka MDW E70 zainwestowano blisko 400 mln zł przede wszystkim na budowę sieci portów i przystani, ale też na zagospodarowanie terenów wokół przystani, przebudowę mostów czy rewitalizację nabrzeży i bulwarów miejskich. Inwestycje te były realizowane przez samorządy lokalne, jednostki administracji państwowej oraz podmioty prywatne. Głównym źródłem finasowania infrastruktury turystyki wodnej były fundusze unijne, budżet państwa oraz środki własne samorządów oraz prywatne.
13. Prowadzono działania związane z promocją polskiego odcinka MDW E70, w tym sieciowego produktu turystycznego poprzez wyeksponowanie nowych portów i przystani żeglarskich wzdłuż Warty, Noteci, Kanału Bydgoskiego, Brdy, Wisły, Nogatu, Szkarpawy, Elbląga i Zalewu Wiślanego oraz możliwości pływania po ww. akwenach. Wspólne promowanie oferty turystycznej na międzynarodowych i krajowych targach żeglarskich (Boot and Fun Berlin, Boot Düsseldorf, Wiatr i Woda Warszawa, Boatex Poznań, BoatShow Łódź, Piknik nad Odrą Szczecin) przyczyniło się do jej rozpoznawalności i wzrostu liczby wodniaków korzystających z tej drogi wodnej.
14. Zrealizowano międzynarodowy projekt Watertour (Seed money), którego zadaniem było opracowanie metodologii i planu pracy oraz utworzenie partnerstwa dla realizacji projektu głównego, dotyczącego rozwoju zintegrowanej międzynarodowej) oferty turystycznej w oparciu o zasoby naturalne i kulturowe, usytuowane wzdłuż drogi wodnej E70 (odcinek wschodni). Efektami projektu są opracowane: międzynarodowa baza danych nt. obecnej infrastruktury turystycznej, zasobach naturalnych i kulturowych zlokalizowanych w pobliżu MDW E70, istniejącej ofercie turystycznej, przykładów zarządzania i promocji zasobów, lokalnych i regionalnych planów rozwoju itp., plan działania dla projektu głównego, zawierającego m.in. organizację kampanii promocyjnych i projektów pilotażowych oraz zidentyfikowanie potencjalnych partnerów projektowych, a także opis możliwych źródeł finansowania projektu głównego w oparciu o dotychczasowe doświadczenia partnerów oraz programy unijne w ramach obecnej i przyszłej perspektywy.
15. Dla potrzeb prowadzonych działań promocyjnych oferty MDW E70 wydawane są przewodniki i mapy wodniackie oraz ulotki promocyjne, realizowane są filmy i spoty reklamowe i ich emisja, publikowane są artykuły w prasie branżowej oraz organizowane są konferencje i fora turystyczne.

Silne przekonanie o słuszności działań na rzecz rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce stało się przesłanką dla trwałej ponadregionalnej współpracy na rzecz MDW E70. Dzięki tej współpracy udało się postawić pierwsze kroki na drodze do ożywienia żeglugi śródlądowej i towarzyszących jej różnorodnych form aktywności gospodarczej wzdłuż polskiego odcinka MDW E70. Dalsza i efektywna kontynuacja podregionalnej współpracy powinna być ukierunkowana na następujących kluczowych wyzwaniach:

1. Kontynuacji prac związanych z opracowaniem studium przebiegu Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 na odcinku Odra-Wisła, w tym analiza zasadności i możliwości uzyskania min. IV klasy drogi wodnej E70 na odcinku Odra-Wisła.
2. Dążeniu do opracowania i wdrożenia przez Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej kompleksowego programu użeglownienia polskiego odcinka MDW E70.
3. Podejmowaniu działań umożlwiających w krótkiej perspektywie czasowej żeglugę turystyczną na polskim odcinku MDW E70, w tym likwidację tzw. „wąskich gardeł”.
4. Podejmowaniu zadań związanych z promowaniem i uświadamianiem znaczenia MDW E70 zarówno na arenie międzynarodowej, jak i krajowej czy wprowadzenie wyników opracowanej Koncepcji programowo-przestrzennej rewitalizacji śródlądowej drogi wodnej MDW E70 do dokumentów programowych i strategicznych.
5. Wykreowaniu sieciowego produktu turystycznego MDW E70, wykorzystującego unikatowe walory kulturowe, przyrodnicze i krajobrazowe województw w strefie oddziaływania drogi wodnej E70, zwłaszcza na odcinkach dotąd słabiej zagospodarowanych w infrastrukturę żeglarską.
6. Uwzględnianiu w pracach nad rewitalizacją polskiego odcinka MDW E70 zintegrowanego podejścia do zagospodarowania dróg wodnych w kontekście rozwoju transportu (w tym potrzeby i plany intensywnej rozbudowy możliwości przeładunkowych portów morskich w Szczecinie, Gdańsku i Gdyni), zmian klimatycznych, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, planowania przestrzennego oraz rozwoju miast i turystyki.
7. Dokonaniu oceny stanu realizacji Koncepcji programowo-przestrzennej MDW E70.
8. Poszerzeniu współpracy na rzecz MDW E70 o partnerów z Niemiec, Rosji i Litwy (Brandenburgia, Berlin, Obwód Kaliningradzki, Okręg Kłajpedzki), dotyczącej w szczególności promocji wschodniego odcinka drogi wodnej od Berlina do Kłajpedy.